Normy ostrożnościowe przy kredytach

Działalność banku to sztuka kompromisu pomiędzy naturalnym dążeniem do zysku a koniecznością przestrzegania reguł bezpiecznego działania. Kompromis ów jest niejako wymuszony przez przepisy, które tworzą otoczenie prawne dla tej działalności. Wśród tych przepisów podstawowe znaczenie mają unormowania kreujące, tzw. Nadzorcze normy ostrożnościowe. W polskim prawie bankowym, rozumianym jako ogół przepisów regulujących działalność banków w naszym kraju, nadzorcze normy ostrożnościowe występują w postaci wyrażonych liczbowo parametrów, których przestrzeganie przez banki zapewnić ma ograniczenie podejmowanego przez nie ryzyka.¹

Nadzorcze normy ostrożnościowe, nazywane również parametrycznymi instrumentami nadzoru bankowego, należą do najważniejszych instrumentów oddziaływania na banki, będących w gestii nadzoru bankowego. Regulacje ostrożnościowe można określić jako normy prawne adresowane do instytucji finansowych, mające na celu określenie minimalnych standardów, sprzyjających ograniczeniu nadmiernie ryzykownej działalności instytucji finansowych, w tym banków. Za pomocą tych instrumentów próbuje się zatem określić granice bezpieczeństwa działalności takich instytucji, ale jest jednocześnie rzeczą wiadomą, że nie można zmierzyć ryzyka dokładnie i ograniczyć go w całości.

Regulacje ostrożnościowe są klasyfikowane według różnych kryteriów, głównie podmiotowych i przedmiotowych.

Z punktu widzenia podmiotowego regulacje ostrożnościowe dzieli się na:

• regulacje ostrożnościowe zewnętrzne – uregulowane przez organy nadzorujące, będące niezbędnym narzędziem do sprawowania nadzoru bankowego,

• regulacje ostrożnościowe wewnętrzne – uregulowane przez organy poszczególnych banków (przy czym nie mogą one naruszać norm zewnętrznych).²

Przez pojęcie zewnętrznych regulacji bankowych rozumie się powszechnie ogół norm prawnych regulujących strukturę systemu bankowego, ustrój prawny banków, ich działalność oraz stosunki prawne powstające w związku z tą działalnością. Chodzi tu więc o normy o charakterze administracyjnoprawnym, finansowym i cywilnym, a nawet karnoprawnym. Mają na uwadze otwartość współczesnych systemów na konkurencję zewnętrzną, trzeba mieć również na względzie m. in. Normy ustawodawstwa antymonopolowego, regulacje dotyczące rynku kapitałowego, prawo dewizowe, zasady prawne i praktykę udzielania pomocy publicznej bankom i przedsiębiorstwom, normy dotyczące tworzenia i działania holdingów i konglomeratów finansowych, przepisy w zakresie ochrony konsumenta oraz regulacje dotyczące innych pośredników finansowych, określanych często jako parabanki. Tak szerokie potraktowanie bankowej problematyki normatywnej wiąże się z przyjęciem założenia, że otwartość na zewnętrzną konkurencję oznacza zarówno sytuację, w której podmioty zagraniczne mają bezpośredni lub pośredni dostęp do rynku krajowego, jak i sytuację, w której banki krajowe mogą względnie swobodnie podejmować działalność w zakresie świadczenia usług finansowych z granicą. W tej sytuacji obowiązujące warunki prawne powinny do minimum ograniczyć możliwości korzystania z arbitrażu normatywnego jako czynnika zniekształcającego równą konkurencję przez obydwie strony (tak krajowych, jak i zagranicznych pośredników finansowych) oraz klientów.³

Regulacje zewnętrzne są więc instytucjonalnymi (nadzorczymi) formami zabezpieczania się przed ryzykiem i znajdują swoje odzwierciedlenie w odpowiednich przepisach prawnych. Normy te (dla banków uniwersalnych) uregulowane zostały w ustawie Prawo bankowe (Dz. U. Z 2002r., nr 72, poz. 665) i w aktach wykonawczych do tej ustawy, wydanych przez Komisję Nadzoru Bankowego. Obecnie obowiązujący kształt nadzorczych norm ostrożnościowych ustalony został nowelizacją dokonaną ustawą z dnia 23 sierpnia 2001r. O zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 111 poz. 1195).

Najważniejszymi ośrodkami normotwórczymi w zakresie regulacji ostrożnościowych są:

• Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego,

• Organy Unii Europejskiej,

• Inne organizacje międzynarodowe, np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), Organizacja Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD), Światowa Organizacja Handlu, Międzynarodowy Komitet Standardów Rachunkowości, Europejski Komitet Normalizacji Bankowej,

• Krajowe organy prawotwórcze.

Natomiast do najważniejszych zewnętrznych regulacji bankowych należą wymagania dotyczące:

• Funduszy własnych banku

• Współczynnika wypłacalności

• Limitów koncentracji (wierzytelności, inwestycji, pozycji walutowych)

• Systemu rezerw bankowych (ogólnych i celowych).

Normy te pozostawiają bankom swobodę działalności w określonych granicach, np. umożliwiają swobodne kształtowanie portfela kredytowego czy inwestycyjnego przy zachowaniu wymaganego poziomu norm, np. poziomu współczynnika wypłacalności, limitów koncentracji wierzytelności czy limitów inwestycyjnych.

Regulacje zewnętrzne można klasyfikować w dwóch grupach, według kryterium funkcji jakie pełnią, tzn. jako:

• Normy ograniczające ryzyko, czyli np. limity koncentracji,

• normy oceniające standing (sygnalizacyjne) np. współczynnik wypłacalności.

Według klasycznego podziału przedmiotowego regulacje ostrożnościowe klasyfikowane są jako:

• normy ilościowe, które narzucają ograniczenia w działalności banków w postaci bezwzględnych wielkości liczbowych (np. współczynnik wypłacalności, limity koncentracji)

• normy jakościowe, które skupiają się na określeniu obowiązującego trybu, zasad czy też procedur postępowania, pozostawiając określenie skali aktywności banku samym zainteresowanym.

 Fundusze własne banku.

Fundusze własne banku służą przede wszystkim czterem niżej wymienionym celom:

• są stałym źródłem finansowania działalności,

• stanowią podstawę dalszego rozwoju,

• zapewniają dochód właścicielom.

Jednocześnie fundusze własne, ich wysokość, struktura i jakość, są podstawowym elementem branym pod uwagę przy podejmowaniu próby oceny sytuacji finansowej banku. Stanowią one także podstawę odniesienia dla większości parametrów nadzorczych. Poziom funduszy własnych banku i ich stosunek do ryzyka wynikającego z prowadzonej przez bank działalności stanowią przedmiot stałego zainteresowania władz nadzoru bankowego. Władze nadzorcze określają minimalne proporcje między wielkością funduszy własnych i rozmiarami prowadzonej działalności. Skala działalności podejmowanej przez bank zależy więc od wielkości posiadanych funduszy. Bank o wysokich funduszach własnych jest bowiem bankiem silnym, cieszącym się powszechnym zaufaniem, będącym w stanie sprostać wzrastającej konkurencji rynkowej. Z drugiej jednak strony wyższa baza kapitałowa może oznaczać niższy zwrot na kapitale zaangażowanym w działalność, a to z kolei w warunkach gospodarki rynkowej może oznaczać niższą rentowność i konkurencyjność banku w porównaniu z innymi firmami finansowymi i przemysłowymi. Odpowiednio wysoki poziom funduszy własnych jest więc warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym do konkurowania na rynku finansowym oraz przyciągania krajowych i zagranicznych klientów.

Jednoznaczne i precyzyjne zdefiniowanie funduszy własnych banku nie jest wcale prostym zadaniem. Tak więc każdy system bankowy może stosować inny sposób liczenia funduszy własnych, często nie całkiem porównywalny.

Według ogólnie przyjętych standardów fundusze własne banku dzieli się na:

• fundusze własne podstawowe – w uproszczeniu są to kapitały własne

• fundusze własne uzupełniające – są to inne niż kapitały własne pozycje pasywów, spełniające określone warunki (m. in. zablokowane na długi okres i w razie upadłości banku podlegające zwrotowi w ostatniej kolejności).⁴

Według art. 30 ust.1 pkt. a) ustawy Prawo bankowe wielkość funduszy własnych powinna być dostosowana do rodzaju czynności bankowych przewidzianych do wykonywania i rozmiaru zamierzonej działalności. Natomiast wymagania kapitałowe określa art. 32 ustawy:

„1.Wnoszony przez założycieli banku kapitał założycielski, z zastrzeżeniem ust. 2, nie może być niższy od równowartości w złotych 5 000 000 euro przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku.

2. W przypadku banków spółdzielczych, których założyciele wyrazili zamiar zawarcia umowy zrzeszenia,…, kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości w złotych 1 000 000 euro przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku.”

Współczynnik wypłacalności.

Współczynnik wypłacalności, nazywany inaczej współczynnikiem Cooke’a, jest jednym ze wskaźników adekwatności kapitałowej. Przez pojęcie współczynnika wypłacalności rozumie się relację między funduszami własnymi banku a jego aktywami i pozycjami pozabilansowymi ważonymi ryzykiem. Wagi ryzyka przyporządkowywane są umownie według zasady: im wyższe ryzyko jest związane z daną pozycją, tym większa jest jej przypisana waga, i odwrotnie. Jednocześnie trzeba pamiętać, że mało ryzykowne pozycje, o niskiej wadze ryzyka, są pozycjami niedochodowymi lub przynoszącymi niski dochód.

Według ogólnie przyjętych standardów współczynnik wypłacalności powinien przyjmować wartość równą co najmniej 8%. Wielkość ta jest wartością modelową, ustaloną w sposób empiryczny. Trzeba zatem pamiętać, że osiągnięcie jej nie gwarantuje automatycznie powodzenia banku i jego wypłacalności. Współczynnik ten nie uwzględnia bowiem ważnych aspektów jakościowych w zarządzaniu bankiem oraz pewnych rodzajów ryzyka ściśle związanych z jego działalnością. Jego konstrukcja opiera się ponadto na danych z przeszłości i w związku z tym ma wartość historyczną. Współczynnik wypłacalności, uwzględniając w swojej konstrukcji relację funduszy własnych do pozycji aktywów i zobowiązań pozabilansowych, wywiera wpływ na:

• dążenie do maksymalizacji funduszy własnych,

• kształtowanie optymalnej struktury portfela aktywów i zobowiązań pozabilansowych.

 Limity koncentracji.

Limity koncentracji, inaczej limity zaangażowania (exposure), ograniczają możliwość angażowania środków banku w określone przedsięwzięcia. Zostały one odniesione do funduszy własnych, a zatem im wyższe fundusze posiada bank, tym szerszą skalę działania może rozwinąć.

Limit koncentracji można zdefiniować jako procentowo wyrażoną relację określonej pozycji bilansowej (np. kredytów lub akcji) do funduszy własnych. Podstawową funkcją limitów koncentracji jest określenie w przybliżeniu pewnego punktu krytycznego, którego przekroczenie łączyć się będzie z zagrożeniem stabilności banku. Jednakże limity koncentracji mają jedynie charakter norm procentowych ustalonych empirycznie, norm ostrożnościowych, a nie uniwersalnych wskaźników gwarantujących bezpieczeństwo działalności. Ich przekroczenie jest dla nadzoru bankowego i kierownictwa tylko sygnałem o pojawieniu się zagrożeń w banku, podstawą do podjęcia działań mających na celu minimalizację ryzyka, poprzez ograniczenie nadmiernej koncentracji (dywersyfikację). Nadmierna koncentracja ryzyka występuje wówczas, gdy środki finansowe banku zostaną skierowane do małej liczby klientów. Przy dywersyfikacji portfela środki te zostaną przekazane dużo większej liczbie klientów, co spowoduje rozproszenie ryzyka.

Oprócz tych narzuconych odgórnie limitów koncentracji banki również same wytyczają pułapy zaangażowania finansowego wobec jednego klienta, rozumiane jako łączne zaangażowania z tytułu wszystkich zastosowanych instrumentów niosących ze sobą ryzyko kredytowe (tzn. wszystkie kredyty, wykorzystane i nie – gwarancje, poręczenia, akredytywy importowe nie pokryte z góry itd.). Dobrym rozwiązaniem problemu granic zaangażowania kredytowego wobec klienta wydają się być określane pułapy zaangażowania.⁵

Rezerwy bankowe

Zgodnie z powszechnie przyjętą praktyką rezerwy bankowe dzieli się na:

• rezerwy ogólne, które przeznaczone są na pokrywanie skutków ogólnego ryzyka działalności bankowej, toteż nie jest ściśle określone ich celowe przeznaczenie,

• rezerwy celowe, dzięki którym możliwa jest kompensacja utraty ważności jako skutku określonego rodzaju ryzyka.

Rezerwy celowe są tworzone na należności bankowe. Należności mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów, ale z punktu widzenia metodologii tworzenia rezerw celowych istotny jest przede wszystkim podział według kryterium stopnia realności oraz kryterium terminowości. Klasyfikacja należności powinna odzwierciedlać najbardziej prawdopodobne przybliżenie faktycznej wartości portfela oraz identyfikować ryzyko. W połączeniu z utworzonymi rezerwami celowymi daje quasi-rachunek poziomu prawdopodobieństwa, dotyczący stopnia zwrotności należności. Nie można ze stuprocentową pewnością ustalić, czy dana należność zostanie zwrócona w całości lub części, czy nie zwrócona wcale.

Rezerwy równoważą ryzyko podjęte przez bank i są jednocześnie mechanizmem pozwalającym ograniczyć możliwość przerzucenia tego ryzyka z właścicieli banku na deponentów. Tworzenie rezerw celowych stanowi zatem podstawowy element zapewniający bezpieczne funkcjonowanie banku, ale jednocześnie każdy przypadek utworzenia rezerwy celowej jest kosztem dla banku.⁶

Polityka kredytowa banku.

Kredyty stanowią około połowy (30%-60%) aktywów typowych banków komercyjnych. Działalność banków komercyjnych pozwala zagospodarować główną część majątku będącego w ich dyspozycji. Kredyty te są źródłem około dwóch trzecich wszystkich ich dochodów, ale są też głównym źródłem kłopotów finansowych banków.⁷

Kredyty są atrakcyjnym produktem dla banku ze względu na wysoką efektywność skierowanych na ten cel kapitałów, są zatem głównym źródłem zysków dla banku komercyjnego.

Z drugiej zaś strony działalność kredytowa banku niesie ze sobą duże ryzyko i jest niebezpieczna. Udostępnianie środków kredytowych, aby było bezpieczne, wymaga wielu czynności i analiz, a następnie stałej obserwacji klientów. Potrzebna jest do tego wiedza i doświadczenie, przestrzeganie wypracowanych i wypróbowanych przez lata zasad postępowania i konsekwencja działania. Oprócz dobrego warsztatu teoretycznego konieczne jest stosowanie zestawów zasad i rutynowych czynności bankowych, będących wyrazem doświadczeń banku (dobrych, ale przede wszystkim złych). Na skutek doświadczeń banków powstają i są modyfikowane procedury kredytowe, będące narzędziem polityki kredytowej banku. Brak wystarczająco dobrego i sprawdzonego warsztatu kredytowego oraz odstępstwa od przestrzegania zasad i wymogów wyznaczonych przez dobrą praktykę bankową kosztowały wiele banków i całe systemy bankowe utratę znacznej części aktywów, były przyczyną wielu strat i upadłości. Z tego powodu działalność kredytowa określana jest często jako zarządzanie ryzykiem kredytowym.⁸ Doświadczenia banków wskazują, że ograniczenie ryzyka kredytowego wymaga między innymi posiadanie przez bank jasno określonej polityki kredytowej i konsekwentne jej stosowanie, dostosowywanie jej do zmieniających się warunków zewnętrznych oraz wewnętrznych możliwości każdego banku. Polityka kredytowa powinna być ujęta w procedurach i uprawnieniach, dostępnych i znanych wszystkim pracownikom pionów kredytowych w postaci dokumentów.

Przez politykę kredytową należy rozumieć wytyczne i cele działalności kredytowej, określające zwykle w formie pisemnej, w jaki sposób kredyt bankowy ma być udzielony i monitorowany. Duża część polityki kredytowej banku opiera się na niewzruszonych kanonach najlepszej praktyki; wybory mogą też być dokonywane na podstawie zarządzania ryzykiem w konkretnym banku, strategii rynkowej i konkurencyjności. Instrukcja polityki kredytowej może odnosić się do następujących zagadnień:

• kto jest upoważniony do ustalania i zmiany polityki kredytowej,

• jaki personel jest zobowiązany do przestrzegania polityki kredytowej,

• docelowa brana albo sektory,

• zdyskwalifikowani kredytobiorcy, np. handlarze bronią, piorący brudne pieniądze, branże ryzykowne lub złożone,

• ograniczenia geograficzne (gdzie bank będzie i nie będzie udzielał pożyczek),

• ograniczenie udzielania kredytów walutowych (w jakiej walucie bank będzie udzielał kredytów),

• oferowane produkty (pożyczki na kapitał obrotowy, pożyczki terminowe, kredyt awaryjny),

• kryteria zatwierdzania (ocena, zatwierdzenie),

• warunki spłaty ( maksymalna długość terminu),

• dopuszczalne zabezpieczenie, jego wycena, pokrycie kredytu o dokumentacja,

• wytyczne cenowe (powyżej kosztu środków; dla zwrotów dostosowanych do ryzyka na rynku),

• wymogi spełniane przez pożyczkobiorcę (rachunek depozytowy, biznesplan, referencje, historia itd.),

• procedury zatwierdzania i dokumentacji (formularze standardowe),

• kto ma dyskrecjonalne uprawnienia do udzielania kredytów: osoby fizyczne, komitety i na jakie kwoty,

• raporty: co, jak, jak często, komu,

• maksymalne ryzyko kredytu: produktu, branży, regionu,

• procedury monitorowania kredytu: jak często, jakie kroki (przeglądy, wizje lokalne),

• wewnętrzne kontrole dla zapewnienia spełnienia warunków,

• systemy klasyfikacji ryzyka do oceny kredytów,

• rezerwa na stracone kredyty,

• obsługa złych długów: kto, jakie podejście.

Pochodząca od włoskiego „polizza”, czyli „obietnica”, albo „przedsięwzięcie”, polityka kredytowa banku jest punktem odniesienia w codziennych decyzjach kredytowych. Pracując w ramach polityki kredytowej, bankowiec wciąż musi dokonywać oceny, gdyż żadna polityka kredytowa nie jest szczegółowa na tyle, by odnosić się do każdej sytuacji związanej z udzielaniem kredytu. Polityka kredytowa to „reguły gry”, sama gra toczy się poprzez decyzje i działania bankowców udzielających kredytu. W banku zdecentralizowanym, z wieloma źródłami pożyczek, polityka kredytowa, działając jako granica dla akceptowanych decyzji, jest ważnym źródłem kontroli i doradztwa dla kierownictwa.⁹

Polityka kredytowa banku może być też „rozumiana jako zbiór zasad, wskazówek i zaleceń, dotyczących wszystkich zagadnień związanych z działalnością kredytową, stanowi ona podstawowy instrument realizacji wybranej strategii wobec ryzyka kredytowego”.¹⁰ Można zdefiniować ją również jako ”zasady, które dostarczają inspektorom kredytowym oraz kierownictwu banku konkretnych wytycznych do podejmowania pojedynczych decyzji kredytowych oraz do kształtowania globalnego portfela kredytowego danego banku”.¹¹ Polityka kredytowa każdego banku może być zdefiniowana również nieco inaczej, gdyż jest ona odbiciem woli czy też chęci zarządu banku do zaakceptowania danego poziomu ryzyka. Zacytowane definicje są w zasadzie bardzo do siebie podobne, ponieważ mówią one o wskazaniu celów polityki jako warunku przystąpienia do jej określenia.

Pod pojęciem polityki kredytowej banku należy rozumieć zespół różnego rodzaju postanowień – celów, wymogów, oczekiwań, jak też zasad, wytycznych, wskazówek, zaleceń dotyczących działalności kredytowej banku, określających specyfikę działalności kredytowej. Wyznaczają one postępowanie pracowników banku przy udzielaniu kredytów i czynnościach związanych z ich obsługą, mające na celu kształtowanie zamierzonego portfela kredytowego banku o akceptowalnym poziomie ryzyka. Treść tak określonej polityki, ujmowana w stosownych dokumentach, powinna przewidywać i umożliwiać realizację celów i zadań przewidywanych w strategii banku, które dotyczą działalności kredytowej banku.¹²

Polityka kredytowa banku komercyjnego uwzględnia między innymi ogólną specyfikę banku oraz jego wewnętrzne długofalowe możliwości, ale nie tylko. Musi ona być oparta o obowiązujące ustawodawstwo, regulujące zagadnienia związane z udzielaniem kredytów i z aktywnym minimalizowaniem ryzyka portfela kredytowego, przede wszystkim przez prawo bankowe. Dotyczy to warunków udzielania kredytów i pożyczek, kształtowania zakresu i postanowień zawieranych umów, koncentracji wierzytelności, współpracy banku z klientami w toku realizacji umowy kredytowej, udzielaniu gwarancji bankowych, poręczeń oraz akredytyw, a także innych ważnych dla banku elementów ograniczających ryzyko bankowe. Opierając się na zawartych w ustawodawstwie zapisach, prezes Narodowego banku Polskiego i nadzór bankowy określają szczegółowe wymagania, w tym sposoby kształtowania struktury i jakości portfela kredytowego, zasady oceny ryzyka wierzytelności banku oraz ich wpływ na ocenę banku.¹³

Treść polityki kredytowej banku komercyjnego musi być dostosowana do realiów wewnętrznych (i zewnętrznych), ponieważ wyznacza ona bezpośrednio działania podejmowane przez bank i w banku. Jej treści bezpośrednio określają postępowanie w wielu czynnościach kredytowych. Każda niekompetencja uwidoczni się już wkrótce w postaci nietrafionych decyzji kredytowych, rosnącego udziału nieściągalnych wierzytelności i w konsekwencji strat zamiast zysków. Z tego względu polityka kredytowa musi być ściśle dostosowana do realiów istniejącej sytuacji banku. Równocześnie w toku realizacji wytyczonej strategii powinna podlegać odpowiednio częstym modyfikacjom, w miarę zachodzących zmian w jakości funkcjonowania pionu kredytowego i całego banku. Polityka jest bowiem narzędziem, które ma możliwie sprawnie kształtować działalność kredytową banku w realizacji jego celów.

Określenie najbardziej istotnych elementów i zasad określających politykę kredytową wzbudza wątpliwości, gdy chcemy znależć praktyczną odpowiedź na pytania:

• które z elementów i zasad ująć, a które pominąć ze względu na drugoplanowe znaczenie,

• które określają politykę, które zaś zapewniają jej realizację,

• jak szczegółowo należy je formułować.

Polityka kredytowa banku, ujmowana jako zbiór obowiązujących postanowień i wytycznych działania dla pionu kredytowego banku, powinna:

• wyznaczać zadania i opisywać zasady oraz sposoby ich realizacji,

• formułować wymogi, wskazówki i zalecenia dotyczące kredytowej działalności banku,

• wskazywać podmioty, które powinny ją realizować, wraz z określeniem zakresu ich obowiązków i kompetencji,

• przewidywać i określać monitoring zdarzeń oraz wyników prowadzonej działalności.

Charakter dokonywanych regulacji i rolę oraz miejsce polityki kredytowej w zarządzniu bankiem określają zarząd i rada nadzorcza przy pomocy własnych służb bankowych lub korzystając z fachowego doradztwa zewnętrznego. Zarząd jest więc odpowiedzialny za sformułowanie polityki kredytowej wraz z jej późniejszą realizacją. W polskiej praktyce bankowej często polityka kredytowa jest zawarta w wielu dokumentach, a jej ujęcie w każdym banku może mieć różny stopień szczegółowości. Zbyt syntetyczne ujęcie prowadzi do powstawania innych dokumentów, wprowadzając możliwość niespójnego traktowania tych samych zagadnień definiowanych w różnych dokumentach. Szczegółowo rozwinięte rozwiązania powodować mogą natomiast nadmierne ograniczenia w wyborze sposobów realizacji polityki.

Ogólne i dość syntetyczne wyznaczenie polityki kredytowej jest charakterystyczne dla rozwiązań polskich. Dokumentacja obejmuje zazwyczaj jedynie określenie kierunków działań wraz z podstawowymi zadaniami oraz zasady ich realizacji.

Odmienne podejście reprezentuje większość banków zagranicznych. Problematyka regulująca politykę kredytową banku jest znacznie rozbudowana. Decyzje i dokumenty określające politykę kredytową ujmują niekiedy drobiazgowo sformułowane postanowienia, między innymi struktury oczekiwanego portfela.

Podstawową zaletą ogólnego sformułowania zadań jest pozostawienie szczeblom kierowniczym banku znacznej swobody interpretacyjnej i realizacyjnej. Mogą być stosowane przez dłuższy czas i w zmieniających się warunkach bankowego rynku kredytowego, bez potrzeby korygowania ustalonych szczegółowo elementów polityki kredytowej. Za wadę takiego rozwiązania należy uznać zwiększone ryzyko portfela kredytowego na skutek swobody w podejściu do istotnych, nie uregulowanych kwestii wyznaczających politykę. Istnieje wówczas ryzyko błędnych interpretacji oraz decyzji.

Polityka kredytowa banku wobec klienta jest narzędziem minimalizowania ryzyka kredytowego. Swą politykę wobec konkretnego klienta bank określa po analizie i ocenie całości stosunków z klientem. Tak bowiem dla klienta, jak i dla banku wartość relacji bank – klient ma charakter łączny, tj. uwzględnia udzielone kredyty, posiadane depozyty i inne środki pieniężne oraz świadczone usługi bankowe. Analiza przedstawionych elementów pozwala bankowi na określenie, czy klient jest w stanie wywiązywać się ze swoich zobowiązań na bieżąco, a także jaki jest sam stosunek klienta do swojego zadłużenia, czy jest to klient rzetelny, bowiem niewywiązywanie się z zobowiązań nie musi być koniecznie wynikiem problemów finansowych.

Analiza jednego z wymienionych elementów, zobowiązań klienta z tytułu korzystania w banku z różnego rodzaju instrumentów kredytowych, powinna pozwolić na określenie, z jakich produktów klient korzysta najczęściej, czy ma (jeśli tak, to jakie) kłopoty z obsługą swych zobowiązań, jak długo trwają takie k łopoty, jaką część potrzeb klienta w odniesieniu do wspomnianych produktów zaspokaja dany bank, jaką mógłby zaspokajać, kiedy i w jakich okolicznościach klient byłby skłonny w szerszym stopniu korzystać z produktów danego banku, a jakie są ku temu przeszkody.

Z punktu widzenia kredytowego ważna jest również analiza perspektyw rozwoju klienta. Pozwala ona na określenie szybkości i kierunków rozwoju klienta, zidentyfikować obszary działalności mogące stwarzać trudności, oszacować skalę tych trudności oraz ryzyko, jakie niosą dla zaangażowania finansowego banku, dawać orientację co do przyszłych potrzeb klienta oraz możliwości zastosowania alternatywnych rozwiązań (np. zdobycie potrzebnych środków drogą emisji akcji czy innych papierów wartościowych), jak też przyszłych możliwości obsługi przez klienta jego już istniejącego zadłużenia oraz ewentualnego przyszłego zadłużenia.

W konkretnych warunkach może okazać się niemożliwe przeprowadzenie pogłębionej i wszechstronnej analizy. Niemniej jednak wydaje się, że zarówno próba jej dokonania, jak i dokładne uświadomienie sobie przez pracowników banku tego, czego nie można zrobić, jak też przyczyn braku możliwości analizy mogą być istotną informacją zarówno w procesie formułowania i wypracowywania koncepcji ogólnej polityki kredytowej banku oraz polityki kredytowej wobec danego klienta.¹⁴