Źródła informacji do oceny zdolności kredytowej

Źródła informacji do oceny zdolności kredytowej

Jak już wspomniano wcześniej, ocenę zdolności kredytowej należy uważać za czynność polegającą na przetworzeniu informacji. Badanie zdolności kredytowej jest stale powtarzanym procesem, który realizują różne działy banku. Rysunek 1 prezentuje źródła zaopatrzenia w informacje.

Przy dokonywaniu analizy zdolności kredytowej przedsiębiorstwa bank bierze pod uwagę następujące elementy:

  • dotychczasową działalność kredytobiorcy,

  • dane otrzymane od osób trzecich,

  • wyniki bilansu rocznego kredytobiorcy.

W przypadku przedsiębiorstw wykorzystuje się źródła informacji ilościowej i opisowej:

  • ostatnie bilanse roczne oraz rachunki wyników (z trzech lat), łącznie z objaśnieniami; stosownie do wymagań stawianych poszczególnym formom prawnym jednostek gospodarczych powinny być one zweryfikowane przez audytorów i zatwierdzone przez organy skarbowe,

  • stan zadłużenia oraz bilans przejściowy w momencie składania wniosku kredytowego,

  • raporty biegłych rewidentów, jeżeli są wymagane,

  • dokumenty uprawniające do prowadzenia działalności gospodarczej oraz wyciągi z rejestrów handlowych, ksiąg wieczystych, urzędowych spisów nieruchomości dla celów podatkowych itp.,

  • dane dotyczące trendów w zakresie obrotów, pakietu zamówień (kontraktów), działalności inwestycyjnej,

  • plany finansowe, jeśli to możliwe, na okres objęty kredytowaniem lub co najmniej na następne miesiące po złożeniu wniosku kredytowego,

  • zestaw możliwych do zaakceptowania zabezpieczeń kredytu.

Źródła w zależności od formy prawnej

W zależności od formy prawnej wnioskodawcy różne są źródła informacji o nim w zakresie oceny formy prawnej. W odniesieniu do:

  1. przedsiębiorstwa państwowego są to statut i wypis z rejestru przedsiębiorstw państwowych,

  2. spółdzielni – statut i wypis z rejestru spółdzielni,

  3. spółki akcyjnej – statut spółki i wypis z rejestru handlowego,

  4. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – umowa spółki w formie aktu notarialnego lub akt założycielski spółki w formie aktu notarialnego w przypadku spółki jednoosobowej oraz wypis z rejestru handlowego,

  5. spółki jawnej – umowa spółki w formie aktu notarialnego i wypis z rejestru handlowego,

  6. spółki komandytowej – umowa spółki w formie aktu notarialnego i wypis z rejestru handlowego,

  7. spółki cywilnej

    1. umowa spółki

    2. zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej

    3. dowody tożsamości wspólników

    4. zgoda współmałżonków na zaciągnięcie kredytu

  8. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą

    1. zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej

    2. dowód tożsamości

    3. zgoda współmałżonka na zaciągnięcie kredytu

  9. rolnika

    1. wypis z księgi wieczystej stwierdzający posiadanie na własność gruntów rolnych lub umowa dzierżawy gruntów rolnych w przypadku dzierżawców

    2. dowód tożsamości

    3. zgoda współmałżonka na zaciągnięcie kredytu

  10. stowarzyszeń – statut i wypis z rejestru stowarzyszeń,

  11. fundacji – statut i wypis z rejestru fundacji,

  12. zakładu i gospodarstwa pomocniczego państwowej jednostki budżetowej – decyzja właściwego organu budżetowego o powołaniu wyżej wymienionej jednostki oraz akt powołania kierownika jednostki budżetowej,

  13. urzędu gminy – odpis uchwały rady gminy o powołaniu zarządu,

  14. koncesje, jeżeli rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej wymaga posiadania koncesji.

Ponadto wnioskodawca powinien na prośbę banku przedstawić zawiadomienie o nadaniu numeru statystycznego REGON oraz numeru identyfikacji podatkowej NIP.

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w przypadku osoby fizycznej. Źródłami informacji potrzebnych do analizy sytuacji potencjalnego kredytobiorcy są:

  • informacje zawarte w standardowych formularzach wniosku kredytowego (dane identyfikacyjne, wiek, stan rodzinny, liczba osób na utrzymaniu, własność majątkowa, sytuacja zarobkowo-dochodowa, charakter profesji, okres i stabilność zatrudnienia itp.);

  • historia dotychczasowej współpracy z bankiem (posiadane rachunki bankowe, wykorzystanie produktów bankowych, rzetelność obsługi zadłużenia, lojalność wobec banku);

  • biura informacji kredytowej – wyodrębnione agencje centralizujące informacje o dotychczasowej wiarygodności kredytowej indywidualnych klientów z różnych banków, towarzystw ubezpieczonych i instytucji pozafinansowych,

  • opinie i referencje z innych banków (rodzaje posiadanych rachunków, terminy ich otwarcia i zamknięcia, przeciętne stany sald, rodzaje kredytów bankowych, stany oraz przebieg obsługi zadłużenia).1

Często bogatym źródłem informacji o potencjalnym kredytobiorcy jest Biuro Informacji Kredytowej, które na zasadzie współpracy między bankami zbiera informacje o historii kredytowej klienta, o aktualnie spłacanych przez niego kredytach oraz opinie i referencje z innych banków.

Biuro Informacji Kredytowej

Biuro Informacji Kredytowej to organizacja, która zajmuje się gromadzeniem i udostępnianiem informacji na temat zwyczajów finansowych dłużników, zwłaszcza gospodarstw domowych. Niektóre biura informacji kredytowej dokonują klasyfikacji kredytowej, posługując się przy tym ogólnie przyjętymi metodami. Usługi tego typu biur są szczególnie przydatne w przypadku kredytów konsumpcyjnych, kiedy informacje o wcześniejszym zachowaniu kredytobiorcy w analogicznych sytuacjach pozwalają opracować prognozy na przyszłość w podobnych segmentach obszernych baz danych konsumentów. Nowoczesna technologia informatyczna pozwala bankom na tworzenie hurtowni danych konsumentów, w których zapisywane są dzienne transakcje finansowe wszystkich klientów indywidualnych dla wszystkich używanych produktów. Dane te mogą wspomagać techniki modelowania prognoz, które wskazują prawdopodobny rezultat zmian w polityce kredytowej. techniki te wykorzystują dane z biur informacji kredytowej, dające bankowi „wgląd” w transakcje liczniejszej populacji klientów instytucji finansowych.2

Uzyskane z różnych źródeł informacje są przetwarzane i odpowiednio wartościowane, przy czym najważniejszymi w tym zakresie parametrami decyzyjnymi są:

  • dowody stabilności zatrudnienia i zamieszkania,

  • spójność i realność podanych informacji,

  • uzasadnienie celu wykorzystania kredytu,

  • brak zastrzeżeń co do obsługi wcześniejszych zadłużeń wobec banku,

  • perspektywy stabilności zatrudnienia na okres kredytowania.

Sposób wartościowania poszczególnych czynników jest bardzo zindywidualizowany. Każdy czynnik może mieć przypisaną inną wagę ważności, niemniej jego zadaniem jest odzwierciedlenie prawdopodobieństwa terminowej spłaty zadłużenia.

Analiza zdolności kredytowej przedsiębiorstwa.

Zdolność kredytowa kredytobiorcy jest to zdolność (możliwość) spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty. Jej pozytywna ocena jest warunkiem ustawowym udzielenia kredytu. Wprawdzie ustawa Prawo bankowe dopuszcza wyjątki, ale są one nieliczne.

Ustawodawca nie określa sposobu oceny ani też jakichkolwiek wymogów warsztatowych. Każdy bank może określić swoje zasady i priorytety uznawane za wiodące w udzielaniu kredytów, które umożliwiają wybór kredytobiorcy zapewniającego wywiązanie się z przyjętego zobowiązania kredytowego.

Z powyższej definicji wynika, że osoba (zarówno prawna jak i fizyczna), która chce uzyskać kredyt w banku, może tą zdolność posiadać lub nie posiadać. A zatem w dokumentacji kredytowej powinna znajdować się ocena zdolności kredytowej, według uznawanej w danym banku metodyki i stwierdzenie jej istnienie lub braku przez ubiegającego się o kredyt. Należy podkreślić, że posiadanie zdolności kredytowej, aczkolwiek ma zasadnicze znaczenie i wpływ na decyzję kredytową, nie musi być warunkiem wystarczającym do otrzymania kredytu. Mogą być inne powody, utrudniające bądź uniemożliwiające uzyskanie kredytu (np. brak zabezpieczenia prawnego, negatywne informacje o kredytobiorcy od innych kredytodawców ). Drugim elementem branym pod uwagę jest poziom ryzyka kredytowego związanego z daną transakcją kredytową. Wysokość tego ryzyka wpływa na formułowane przez banki warunki udzielenia kredytu, w tym na poziom oprocentowania oraz na wielkość i formy zabezpieczenia prawnego kredytu.

Analiza zdolności kredytowej przedsiębiorstwa jest dokonywana pod względem ekonomicznym, na podstawie bilansów rocznych, rachunków wyników i rachunków przepływów pieniężnych, niezależnie od formy prawnej przedsiębiorstwa. Analiza taka ma znaczenie zasadnicze, ale nie wyłączne, a jak pokazuje poniższa tabela, nie musi być wcale czynnikiem decydującym.

TABELA

Do podstawowych płaszczyzn odniesienia w analizie wskaźnikowej sporządzanej na podstawie danych ze sprawozdań, należy ocena stanu koniunktury gospodarczej oraz perspektywy rozwoju branży, do której należy kredytobiorca. Informacje takie są dostępne z okresowych raportów opracowanych przez duże instytucje kredytowe lub związki banków. Użyteczne są też analizy koniunktury i sytuacji w poszczególnych branżach, dokonywane przez izby gospodarcze czy instytuty badań ekonomicznych. Przy analizie zdolności kredytowej przedsiębiorstwa należy również dokonać prognozy trendów gospodarczych badanej jednostki. Jej przyszłość zależy bowiem w pierwszej kolejności od perspektyw rozwojowych branży, w której kredytobiorca funkcjonuje. Zachodnie instytuty badania koniunktur gospodarczych, na podstawie porównań tempa wzrostu określonej branży z tempem wzrostu produktu krajowego brutto, klasyfikują branże w następne trzy grupy: branże o tendencjach rozwojowych, stagnacyjnych i regresywnych. Z kolei wyniki tych opracowań stanowią dogodne tło dla oceny stopnia realizmu w prezentacji bieżącej kondycji finansowej oraz perspektyw rozwojowych poszczególnych kredytobiorców. Chodzi tu zwłaszcza o zapewnienie warunków daleko idącej porównywalności wyników przedsiębiorstw ubiegających się o kredyt. W każdej branży istnieją bowiem typowe dla niej poziomy wskaźników, służące jako punkt odniesienia dla porównań sytuacji ekonomiczno – finansowej poszczególnych kredytobiorców.

Jak wskazuje praktyka banków krajów zachodnich w odniesieniu do przedsiębiorców – kredytobiorców najważniejszym kryterium decyzyjnym jest kompleksowa analiza wskaźnikowa bilansu: wskaźników rentowności, cash flow, stopnia zadłużenia i płynności finansowej. Stanowią one elementy tzw. Ekonomicznej zdolności kredytowej ( wiarygodności ekonomicznej ). Składają się na nią:

  • Ocena statyczna, opierająca się na bieżącej i przeszłej sytuacji ekonomiczno – finansowej ( do momentu dokonywania oceny ),

  • Ocena dynamiczna, odnosząca się do perspektyw rozwojowych ( co najmniej w okresie kredytowania bądź wykraczająca nieco poza ten okres ).

Pełna, szczegółowa ocena ekonomiczne zdolności kredytowej – tak w przekroju statycznym, jak i dynamicznym, z wykorzystaniem analizy wskaźnikowej oraz analizy czynników nie w pełni mierzalnych ( np. perspektywy rozwojowe branży i danej jednostki, pozycja rynkowa, zdolności menedżerskie zarządu ) – dokonywana jest zazwyczaj przez zastosowanie określonych rodzajów modeli szacowania indywidualnego ryzyka kredytowego.

W praktyce spotyka się pośród nich trzy grupy modeli:

  • Modele jakościowe,

  • Modele ilościowe,

  • Modele mieszane.

Modele jakościowe, które wykorzystują niemierzalne i opisowe kryteria oceny zdolności kredytowej ( pozycję firmy na rynku, jakość zarządzania firmą, siłę związków zawodowych, stan koniunktury gospodarczej ), praktycznie rzecz biorąc nie są obecnie stosowane jako priorytetowy sposób oceny ryzyka kredytowego.3 Z kolei modele ilościowe całkowicie bazują na stricte mierzalnych, ilościowych elementach oceny ryzyka, które dają się skwantyfikować oraz łatwo porównać. Określa się je również mianem modeli statystyczno – indukcyjnych, przy czym klasyczna w tym zakresie jest analiza dyskryminacyjna E. I. Altmana oraz jego następców.

Modele mieszane, nazywane również tradycyjnymi bądź logiczno – dedukcyjnymi, do oceny ryzyka stosują kryteria zarówno jakościowe, jak i ilościowe. Najczęściej są one utożsamiane z tzw. Metodami punktowymi.

Przypisy:

1 Bankowość, podręcznik akademicki, pod red. W. L. Jaworskiego i Z. Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001, str.667

2 Kompendium terminów bankowych po polsku i po angielsku, R. Patterson, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002, str. 41

3 Bankowość, podręcznik akademicki, pod red. W. L. Jaworskiego i Z. Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001, str.637

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *